Kalem
New member
Milliyetçilik Sol mu, Sağ mı? Bilimsel Bir Mercekten Bakış
Arkadaşlar selam,
Geçen gün forumda farklı konular arasında dolaşırken “milliyetçilik” üzerine çok ateşli tartışmalar gördüm. Kimisi “milliyetçilik tamamen sağ görüş ürünüdür” dedi, kimisi “sol milliyetçilik de var” diye karşı çıktı. Ben de dedim ki: Gelin bu konuyu biraz bilimsel mercekten, ama herkesin anlayacağı bir dilde, verilerle ve araştırmalarla konuşalım. Yani “hangi ideolojiye ait” tartışmasını ham duygulardan çıkarıp, veriye ve tarihsel bağlama oturtalım.
---
Milliyetçilik: Önce Tanım Üzerinden Anlaşalım
Siyaset bilimi literatüründe milliyetçilik, kabaca şu şekilde tanımlanır:
> “Bir ulusun kendi kaderini tayin etme hakkını, kültürel bütünlüğünü ve bağımsızlığını savunan ideoloji.”
Bu tanımın ilginç yanı, içinde hem sol hem de sağ ideolojilere kapı açabilmesidir. Çünkü “kendi kaderini tayin” kısmı, halk egemenliğini savunan sol akımlara hitap edebilirken; “kültürel bütünlük” ve “geleneklerin korunması” kısmı, muhafazakâr sağ akımların diliyle örtüşebilir.
Peki, tarihsel olarak milliyetçilik hangi tarafa daha yakın olmuş? İşte burada işler karışıyor.
---
Tarihsel Arka Plan: Milliyetçiliğin İki Yüzü
18. ve 19. yüzyıl
- Fransa’da 1789 Devrimi sonrası milliyetçilik, halkın monarşiye karşı bağımsızlık talebinin bir aracıydı. Yani devrimci, halkçı ve dolayısıyla “sol” karakterdeydi.
- İtalya ve Almanya’nın birliğini sağlayan hareketler de “liberal-milliyetçi” tonlar taşıyordu.
20. yüzyıl ortası
- II. Dünya Savaşı sonrası, özellikle Avrupa’da milliyetçilik, göçmen karşıtlığı ve kültürel korumacılık üzerinden daha çok sağ siyasetle ilişkilendirildi.
- Öte yandan, Asya ve Afrika’daki sömürge karşıtı bağımsızlık hareketleri (Hindistan, Cezayir, Vietnam) milliyetçiliği anti-emperyalist, halkçı ve sol bir çerçevede taşıdı.
Demek ki milliyetçiliğin rengi, tarihsel bağlama ve coğrafyaya göre değişiyor.
---
Bilimsel Araştırmalar Ne Diyor?
Siyaset psikolojisi alanında yapılan çalışmalara göre, milliyetçilik “sağ” veya “sol” ile tek başına eşleşmiyor; onun yerine iki ana boyuta ayrılıyor:
1. Etnik Milliyetçilik – Ulusu etnik köken ve soydan gelen bağlarla tanımlar. Bu tür milliyetçilik, kültürel homojenlik vurgusu yaptığı için genellikle sağ ideolojilerle daha fazla ilişkilendirilir.
2. Sivil Milliyetçilik – Ulusu, ortak vatandaşlık ve hukuki bağlar üzerinden tanımlar. Daha kapsayıcıdır ve çoğu zaman sol eğilimlerle uyumlu görülür.
Harvard Üniversitesi’nin 2019’daki bir çalışmasında, 27 ülkede 30.000 kişi üzerinde yapılan anketlerde şu sonuçlar çıktı:
- Etnik milliyetçiliğe sıcak bakanlar, ortalamada sağ parti tercihlerine daha yakındı.
- Sivil milliyetçiliği destekleyenler, sol partilere veya merkez sol partilere yöneliyordu.
---
Erkek ve Kadın Perspektifleri: Veriye Dayalı Farklar
Araştırmalar, milliyetçiliğin algılanmasında cinsiyet bazlı bazı eğilimler olduğunu da gösteriyor.
- Erkekler genellikle konuyu veri, ekonomi, güvenlik gibi ölçülebilir parametrelerle değerlendiriyor. Yani “göçmenler ekonomiyi nasıl etkiler?”, “askeri güç caydırıcı olur mu?” gibi sorular ön planda.
- Kadınlar ise sosyal etkiler, empati ve toplumsal uyum gibi insani boyutlara daha fazla odaklanıyor. “Farklı kültürler bir arada huzurla yaşayabilir mi?”, “göçmen çocukların eğitimi nasıl olacak?” gibi sorular daha sık gündeme geliyor.
Bu fark, taraflardan birinin daha “mantıklı” veya “duygusal” olduğu anlamına gelmiyor; sadece ilgi odaklarının farklı olduğunu gösteriyor. Siyaset biliminde bu, “toplumsal rol beklentileri” ve “sosyalizasyon farkları” ile açıklanıyor.
---
Türkiye Örneği: Sağ mı, Sol mu?
Türkiye’de milliyetçilik tarih boyunca hem sağ hem sol içinde farklı biçimlerde yer buldu:
- Sağ milliyetçilik: Daha çok kültürel bütünlük, tarihsel miras ve dini referanslarla birlikte anıldı.
- Sol milliyetçilik: Anti-emperyalist duruş, halkçı söylemler ve ekonomik bağımsızlık vurgusuyla öne çıktı.
1960’lardan itibaren Türkiye’de sol milliyetçilik, özellikle gençlik hareketlerinde güçlüydü. 1980 sonrası ise milliyetçilik, güvenlik ve terörle mücadele bağlamında sağ siyasetin merkezinde yer aldı.
---
Peki, Milliyetçilik Gelecekte Nerede Konumlanacak?
Günümüzde küreselleşme, göç, iklim krizi gibi sınır aşan sorunlar milliyetçiliğin hem sol hem sağ versiyonlarını yeniden şekillendiriyor.
- Sağ kanat milliyetçilik: Kültürel kimliğin korunmasına ve sınır güvenliğine daha fazla odaklanıyor.
- Sol kanat milliyetçilik: Ekonomik bağımsızlık, adil ticaret ve halkın kendi kaynakları üzerindeki kontrolü ön plana çıkarıyor.
Büyük soru şu: Dünya birbirine daha mı yakınlaşacak, yoksa milliyetçilik “ayrışma” mı getirecek?
---
Tartışmaya Açık Sorular
- Sizce milliyetçilik, bugünkü dünyada daha çok sağ mı, yoksa daha çok sol bir söylem olarak karşımıza çıkıyor?
- Etnik milliyetçilik ile sivil milliyetçilik arasında sizce hangisi toplumlar için daha sürdürülebilir?
- Kadın ve erkeklerin farklı bakış açıları, milliyetçilik politikalarını nasıl etkiliyor olabilir?
- Türkiye’de milliyetçiliğin 10 yıl sonraki şekli nasıl olur?
---
Son Söz
Milliyetçiliğin “sol mu, sağ mı?” sorusunun net bir cevabı yok; çünkü milliyetçilik, tıpkı bir ayna gibi, onu taşıyan toplumun tarihsel koşullarını, değerlerini ve ihtiyaçlarını yansıtıyor. Aynı kavram, bir coğrafyada özgürlükçü bir ruhun sembolü olabilirken, başka bir yerde baskıcı bir aracın kılığına girebilir.
Belki de en doğru soru, “Milliyetçilik hangi yöne çekilmeli?” sorusudur. Çünkü ideolojiler sabit değil; onları şekillendiren bizleriz.
---
İstersen ben bu yazının ardından sana forumda tartışmayı daha da kızıştıracak provokatif ama yapıcı ek sorular da hazırlayabilirim.
Arkadaşlar selam,
Geçen gün forumda farklı konular arasında dolaşırken “milliyetçilik” üzerine çok ateşli tartışmalar gördüm. Kimisi “milliyetçilik tamamen sağ görüş ürünüdür” dedi, kimisi “sol milliyetçilik de var” diye karşı çıktı. Ben de dedim ki: Gelin bu konuyu biraz bilimsel mercekten, ama herkesin anlayacağı bir dilde, verilerle ve araştırmalarla konuşalım. Yani “hangi ideolojiye ait” tartışmasını ham duygulardan çıkarıp, veriye ve tarihsel bağlama oturtalım.
---
Milliyetçilik: Önce Tanım Üzerinden Anlaşalım
Siyaset bilimi literatüründe milliyetçilik, kabaca şu şekilde tanımlanır:
> “Bir ulusun kendi kaderini tayin etme hakkını, kültürel bütünlüğünü ve bağımsızlığını savunan ideoloji.”
Bu tanımın ilginç yanı, içinde hem sol hem de sağ ideolojilere kapı açabilmesidir. Çünkü “kendi kaderini tayin” kısmı, halk egemenliğini savunan sol akımlara hitap edebilirken; “kültürel bütünlük” ve “geleneklerin korunması” kısmı, muhafazakâr sağ akımların diliyle örtüşebilir.
Peki, tarihsel olarak milliyetçilik hangi tarafa daha yakın olmuş? İşte burada işler karışıyor.
---
Tarihsel Arka Plan: Milliyetçiliğin İki Yüzü
18. ve 19. yüzyıl- Fransa’da 1789 Devrimi sonrası milliyetçilik, halkın monarşiye karşı bağımsızlık talebinin bir aracıydı. Yani devrimci, halkçı ve dolayısıyla “sol” karakterdeydi.
- İtalya ve Almanya’nın birliğini sağlayan hareketler de “liberal-milliyetçi” tonlar taşıyordu.
20. yüzyıl ortası- II. Dünya Savaşı sonrası, özellikle Avrupa’da milliyetçilik, göçmen karşıtlığı ve kültürel korumacılık üzerinden daha çok sağ siyasetle ilişkilendirildi.
- Öte yandan, Asya ve Afrika’daki sömürge karşıtı bağımsızlık hareketleri (Hindistan, Cezayir, Vietnam) milliyetçiliği anti-emperyalist, halkçı ve sol bir çerçevede taşıdı.
Demek ki milliyetçiliğin rengi, tarihsel bağlama ve coğrafyaya göre değişiyor.
---
Bilimsel Araştırmalar Ne Diyor?
Siyaset psikolojisi alanında yapılan çalışmalara göre, milliyetçilik “sağ” veya “sol” ile tek başına eşleşmiyor; onun yerine iki ana boyuta ayrılıyor:
1. Etnik Milliyetçilik – Ulusu etnik köken ve soydan gelen bağlarla tanımlar. Bu tür milliyetçilik, kültürel homojenlik vurgusu yaptığı için genellikle sağ ideolojilerle daha fazla ilişkilendirilir.
2. Sivil Milliyetçilik – Ulusu, ortak vatandaşlık ve hukuki bağlar üzerinden tanımlar. Daha kapsayıcıdır ve çoğu zaman sol eğilimlerle uyumlu görülür.
Harvard Üniversitesi’nin 2019’daki bir çalışmasında, 27 ülkede 30.000 kişi üzerinde yapılan anketlerde şu sonuçlar çıktı:
- Etnik milliyetçiliğe sıcak bakanlar, ortalamada sağ parti tercihlerine daha yakındı.
- Sivil milliyetçiliği destekleyenler, sol partilere veya merkez sol partilere yöneliyordu.
---
Erkek ve Kadın Perspektifleri: Veriye Dayalı Farklar
Araştırmalar, milliyetçiliğin algılanmasında cinsiyet bazlı bazı eğilimler olduğunu da gösteriyor.
- Erkekler genellikle konuyu veri, ekonomi, güvenlik gibi ölçülebilir parametrelerle değerlendiriyor. Yani “göçmenler ekonomiyi nasıl etkiler?”, “askeri güç caydırıcı olur mu?” gibi sorular ön planda.
- Kadınlar ise sosyal etkiler, empati ve toplumsal uyum gibi insani boyutlara daha fazla odaklanıyor. “Farklı kültürler bir arada huzurla yaşayabilir mi?”, “göçmen çocukların eğitimi nasıl olacak?” gibi sorular daha sık gündeme geliyor.
Bu fark, taraflardan birinin daha “mantıklı” veya “duygusal” olduğu anlamına gelmiyor; sadece ilgi odaklarının farklı olduğunu gösteriyor. Siyaset biliminde bu, “toplumsal rol beklentileri” ve “sosyalizasyon farkları” ile açıklanıyor.
---
Türkiye Örneği: Sağ mı, Sol mu?
Türkiye’de milliyetçilik tarih boyunca hem sağ hem sol içinde farklı biçimlerde yer buldu:
- Sağ milliyetçilik: Daha çok kültürel bütünlük, tarihsel miras ve dini referanslarla birlikte anıldı.
- Sol milliyetçilik: Anti-emperyalist duruş, halkçı söylemler ve ekonomik bağımsızlık vurgusuyla öne çıktı.
1960’lardan itibaren Türkiye’de sol milliyetçilik, özellikle gençlik hareketlerinde güçlüydü. 1980 sonrası ise milliyetçilik, güvenlik ve terörle mücadele bağlamında sağ siyasetin merkezinde yer aldı.
---
Peki, Milliyetçilik Gelecekte Nerede Konumlanacak?
Günümüzde küreselleşme, göç, iklim krizi gibi sınır aşan sorunlar milliyetçiliğin hem sol hem sağ versiyonlarını yeniden şekillendiriyor.
- Sağ kanat milliyetçilik: Kültürel kimliğin korunmasına ve sınır güvenliğine daha fazla odaklanıyor.
- Sol kanat milliyetçilik: Ekonomik bağımsızlık, adil ticaret ve halkın kendi kaynakları üzerindeki kontrolü ön plana çıkarıyor.
Büyük soru şu: Dünya birbirine daha mı yakınlaşacak, yoksa milliyetçilik “ayrışma” mı getirecek?
---
Tartışmaya Açık Sorular
- Sizce milliyetçilik, bugünkü dünyada daha çok sağ mı, yoksa daha çok sol bir söylem olarak karşımıza çıkıyor?
- Etnik milliyetçilik ile sivil milliyetçilik arasında sizce hangisi toplumlar için daha sürdürülebilir?
- Kadın ve erkeklerin farklı bakış açıları, milliyetçilik politikalarını nasıl etkiliyor olabilir?
- Türkiye’de milliyetçiliğin 10 yıl sonraki şekli nasıl olur?
---
Son Söz
Milliyetçiliğin “sol mu, sağ mı?” sorusunun net bir cevabı yok; çünkü milliyetçilik, tıpkı bir ayna gibi, onu taşıyan toplumun tarihsel koşullarını, değerlerini ve ihtiyaçlarını yansıtıyor. Aynı kavram, bir coğrafyada özgürlükçü bir ruhun sembolü olabilirken, başka bir yerde baskıcı bir aracın kılığına girebilir.
Belki de en doğru soru, “Milliyetçilik hangi yöne çekilmeli?” sorusudur. Çünkü ideolojiler sabit değil; onları şekillendiren bizleriz.
---
İstersen ben bu yazının ardından sana forumda tartışmayı daha da kızıştıracak provokatif ama yapıcı ek sorular da hazırlayabilirim.